Ashwagandha: een krachtig en veelzijdig kruid

Ashwagandha is een krachtig en veelzijdig kruid dat in de Ayurveda wordt ingezet voor onder andere de niet-specifieke afweer tegen ziekte, lichamelijke en psychische stress, zowel acuut als chronisch. Ashwagandha (Withania somnifera of winterkers) is een plant uit de Solanaceae familie. Binnen de Ayurvedische geneeskunde is het een belangrijk kruid wat al duizenden jaren een prominente plaats inneemt. Naast India wordt dit fytotherapeuticum ook gebruik in Zuid en Centraal Azië en delen van Afrika. Ashwagandha wordt ook wel ‘Indiase ginseng’ of ‘koninklijk kruid’ genoemd.

Met name de wortel wordt gebruikt in de vorm van thee, siroop, zalf, tinctuur of poeder. De benaming uit het Sanskriet bestaat uit de woorden ashwa (paard) en gandha (geur), wat verwijst naar de typische geur van de verse wortel. Het gebruik van het middel zou men zo sterk als een paard maken. (1)

Bioactieve bestanddelen ashwagandha

Ashwagandha kent een grote verscheidenheid aan bioactieve bestanddelen. De belangrijkste medicinale inhoudsstoffen zijn de withanolides (steroïde lactonen). Van alle planten bevat ashwagandha de grootste en structureel de meest diverse verzameling withanolides. (2)

Andere bestanddelen zijn onder meer alkaloïden (zoals withanine, anaferine, isopelletierine, somniferine, tropine), saponinen (sitoindosides/glycowithanolides), coumarines (scopoletine, aesculetine), fytosterolen (stigmasterol, β-sitosterol), aminozuren (onder andere tryptofaan), mineralen (waaronder ijzer) en bioflavonoïden. (3,4)

Ashwagandha is breed inzetbaar

De bijnaam ‘Indiase ginseng’ ontleent ashwagandha aan de adaptogene eigenschappen die het bevat, lijkend op die van ginseng. Als adaptogeen verhoogt ashwagandha de niet-specifieke afweer tegen ziekte, lichamelijke en psychische stress, zowel acuut als chronisch.

Indicaties voor gebruik van ashwagandha:

– Vermindert celveroudering
– Ondersteunt het denken en geheugen
– Stressverlagend
– Angstremmend
– Antidepressief
– Neuroprotectief
– Ontstekingsremmend
– Immunomodulerend
– Anti-oxidatief
– Hormoon regulerend
– Spierversterkend

Het gaat stemmingswisselingen, vermoeidheid, slapeloosheid en hypertensie tegen en verbetert het libido. Ashwagandha heeft een brede werking en ondersteunt de conditie van lichaam en geest. (1,2,4)

Ashwagandha en sport

Ashwagandha-extract is een potentieel sportsupplement. Volgens een gerandomiseerde, prospectieve, dubbelblinde, placebo-gecontroleerde klinische studie kan ashwagandhasuppletie onder andere bijdragen aan het verbeteren van spierkracht, -grootte en -herstel. 

In een studie uit 2015 behaalde een controlegroep positieve resultaten met suppletie van een ashwagandha-extract (KSM-66, gestandaardiseerd op 5% withanolides), in vergelijking met een placebo. Acht weken suppletiegebruik werd gecombineerd met een krachttrainingsprogramma en leverde aanzienlijk lagere niveaus van door inspanning geïnduceerde spierbeschadiging, significant hogere gehalten testosteron in het bloed, een significant grotere toename van spiermassa in armen en borst en een significant grotere afname van lichaamsvet op. (5)

Ashwagandha en hormonen

Menopauze

In 2 klinische studies kregen groepen van 115 en 52 vrouwen in de overgang een combinatie van ashwagandha, ashokarishta (een ayurvedisch vrouwenkruid) en paravala pishti (koraalcalcium). Na 12-16 weken gaf deze combinatie van kruiden een significante afname van milde tot gematigde (vasomotore en stressgerelateerde) overgangsklachten, gemeten met MRS (Menopause Rating Scale) en MENQOL (Menopause Specific Quality of Life). (6,7) De klachtenverlichting schrijven de onderzoekers toe aan de adaptogene, stressverlagende, antioxidatieve, ontstekingsremmende en pijnstillende eigenschappen van ashwagandha. (6) Ashwagandha kan ook verlichting geven bij PMS-klachten door regulatie van het (psycho)neuro-endocriene systeem. (8,9)

PMS

Volgens de ayurvedische traditie helpt ashwagandha tegen PMS-klachten, dankzij de regulatie en het balanceren van de constituties (dosha’s) vata (zoals angst, slapeloosheid, maagpijn, opgeblazen buik, bekkenpijn, hoofdpijn, stemmingswisselingen, concentratieproblemen, vermoeidheid) en pitta (zoals boosheid, prikkelbaarheid en eetbuien). (8)

Ashwagandha en stress

De stressreactie van het lichaam is belangrijk bij acuut gevaar. Wanneer stress een chronisch karakter krijgt, kan dit schadelijk zijn. Ruim één miljoen Nederlanders hebben last van burn-outklachten veroorzaakt door stress. (10,11) Chronische stress kan via verschillende biochemische mechanismen leiden tot diverse gezondheidsproblemen. Dit resulteert onder andere in aandoeningen aan het immuunsysteem, het spijsverteringsstelsel en het voortplantingsstelsel. (12)

Ontstekingen door stress

In een gezond lichaam waarin de HPA-as optimaal functioneert heeft cortisol een immunosuppressieve werking. Bij een niet-optimale gezondheidstoestand (zoals bij het lijden aan een ziekte of aandoening, bij een disfunctionele HPA-as en/of bij cortisolresistentie) is aangetoond dat stress geen immunosuppressie teweegbrengt. Dan vindt er een ontregeling plaats in de normale werking van het immuunsysteem en de cytokineproductie. (12,13,14)

Verhoog de weerbaarheid 

Ashwagandha bevordert de weerstand tegen lichamelijke en psychische stress (zowel acuut als chronisch). Het remt stressgerelateerde angst, depressie en slaapproblemen mede door beïnvloeding van de GABA-erge, serotonerge en adrenerge neurotransmissie. Het kruid is bij stress goed inzetbaar wegens de neuroprotectieve, ontstekingsremmende en immunomodulerende eigenschappen. (15,16)

Ashwagandha en darmgezondheid

Stress heeft een grote invloed op de functie van het maag-darmkanaal. Een verstoring van de HPA-as zorgt voor een abnormale werking van het maag-darmstelsel. De onderliggende mechanismen zijn zowel neuraal, endocrien, immunologisch als humoraal van aard.

Stress en de darm 

Chronische stress wordt onder andere in verband gebracht met inflammatoire darmziekten (IBD), het prikkelbaar darmsyndroom (PDS) en andere maag-darm aandoeningen. Belangrijke effecten van stress op de fysiologie van de darm zijn onder andere: negatieve veranderingen in het maag-darm milieu (het ontstaan van dysbiose), veranderingen in de darmperistaltiek, een verhoogde sensitiviteit van het darmstelsel, een verhoogde darmdoorlaatbaarheid en een verminderd herstellend vermogen van het maag-darmslijmvlies.

Darm dysbiose

Een dysbiose heeft als gevolg dat er bepaalde bacteriële componenten (eiwitachtige stoffen) geproduceerd worden die kunnen leiden tot inflammatie van het zenuwstelsel. Ook kunnen deze eiwitachtige componenten een kruisreactie veroorzaken met humane antigenen wat de werking van het immuunsysteem nadelig kan beïnvloeden. (17,18) Bacteriële enzymen produceren bepaalde afbraakproducten (zoals D-melkzuur en ammoniak) die toxische effecten hebben op het darmslijmvlies en zenuwstelsel. (19)

Darmbacteriën en neurotransmitters

Darmbacteriën kunnen zelf hormonen en neurotransmitters produceren. Deze zijn gelijk aan de hormonen en neurotransmitters die door het endocriene- en zenuwstelsel gemaakt worden. Een verstoring van het maag-darm milieu kan de normale balans van hormonen en neurotransmitters in het lichaam nadelig beïnvloeden. Darmbacteriën kunnen daarnaast het zenuwstelsel van het maagdarmkanaal stimuleren om signalen via de nervus vagus naar de hersenen te sturen. Hierdoor zijn darmbacteriën van belang op het normaal functioneren van het slaap-waakritme en de werking van de HPA-as. Een verstoring van het maag-darm milieu kan in deze situatie van negatieve invloed zijn op genoemde mechanismen. (19)

Pathogene bacteriën

Ashwagandha-extract (wortel, blad) laat in-vitro antimicrobiële activiteit zien tegen onder meer pathogene bacteriën zoals E.coli, Salmonella typhi, Staphylococcus aureus, Streptococcus mutans, Citrobacter freundii, Pseudomonas aeruginosa, Proteus mirabilis, Klebsiella pneumoniae en Candida albicans. (20, 21)

Dit verklaart waarom ashwagandha traditioneel in de ayurvedische geneeskunde bij diarree, dyspepsie en maagdarmaandoeningen wordt ingezet. (45) Extracten op waterbasis hebben vermoedelijk sterkere antimicrobiële effecten dan ethanol/methanolextracten. Ashwagandha heeft ook (in-vitro) antimicrobiële activiteit tegen de beruchte ziekenhuisbacterie MRSA (methicilline resistente Staphylococcus aureus), die onder meer endocarditis, osteomyelitis en longontsteking kan veroorzaken. (22)

Gebruik van ashwagandha

Withaferine A in ashwagandha heeft cytotoxische effecten; een hoge inname van deze withanolide is daarom ongewenst. De wortel van ashwagandha, die meestal wordt gebruikt, heeft een lager gehalte withaferine A dan de bladeren. Bij gebruik van ashwagandha-extract is het aan te raden te kiezen voor een extract met een zo laag mogelijk gehalte withaferine A.

Contra-indicaties

• Ashwagandha versterkt mogelijk de effectiviteit van radiotherapie en chemotherapie bij kanker, terwijl het bijwerkingen van deze behandelingen kan verminderen.
• De (systolische, diastolische) bloeddruk kan dalen bij gebruik van ashwagandha; mensen die bloeddrukverlagende medicijnen innemen, dienen hier rekening mee te houden.
• Ashwagandha kan de bloedglucosespiegel verlagen. Diabetici dienen met dit effect rekening te houden.
• Ashwagandha stimuleert de schildklier (vrije T4 en T3); mensen met hyperthyreoïdie die schildklierhormoon innemen dienen hier rekening mee te houden.

Bron: www.natuurdietisten.nl/ashwagandha-een-breed-inzetbaar-kruid
Auteur: Maaike Soetermans, natuurdiëtist (redactielid Natuur Diëtisten Nederland)

Referenties

1. Singh N et al. An overview of ashwagandha: a rasayana (rejuvenator) of ayurveda. Afr J Tradit Complement Altern Med. 2011;8(5S):208-213. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3252722/
2. Alam N et al. Recent advances in elucidating the biological properties of Withania somnifera and its potential role in health benefits. Phytochem Rev. 2012;11(1):1-16. https://www.researchgate.net/publication/236125064_Recent_advances_in_elucidating_the_biological_properties_of_Withania_somnifera_and_its_potential_role_in_health_benefits
3. Mirjalili MH et al. Steroidal lactones from Withania somnifera, an ancient plant for novel medicine. Molecules 2009;14:2373–93. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/19633611/
4. Mishra LC et al. Scientific basis for the therapeutic use of Withania somnifera (ashwagandha): a review. Altern Med Rev. 2000;5(4):334-46. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/10956379/
5. Wankhede S et al. Examining the effect of Withania somnifera supplementation on muscle strength and recovery: a randomized controlled trial. J Int Soc Sports Nutr. 2015 Nov 25;12:43. doi: 10.1186/s12970-015-01049. jissn.biomedcentral.com/articles/10.1186/s12970-015-0104-9
6. Tomar R et al. Clinical efficacy and safety of ashokarishta, ashvagandha churna and pravala pishti in the management of menopausal syndrome: a prospective open-label multicenter study. J Res Ayu Sci. 2017;1(1):9-16. https://www.researchgate.net/publication/318323463_Clinical_Efficacy_and_Safety_of_Ashokarishta_Ashvagandha_Churna_and_Pravala_Pishti_in_the_Management_of_Menopausal_Syndrome_A_Prospective_Open-label_Multicenter_Study
7. Modi MB et al. Clinical evaluation of ashokarishta, ashwagandha churna and praval pishti in the management of menopausal syndrome. Ayu. 2012;33(4):511-6. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/23723668/
8. Roshi M et al. An ayurvedic perspective into the therapeutic strategy of premenstrual syndrome (PMS). Int J Ayu Pharm Chem. 2017;7(2):220-228. https://oaji.net/articles/2019/1791-1549038122.pdf
9. Shrilata et al. Ayurvedic management of premenstrual syndrome: a case study. Int J Res Ayurveda Pharm. 2017;8(S2):119-121
10. TNO rapport. Werkdruk. 19 december 2012. https://www.semanticscholar.org/paper/AYURVEDIC-MANAGEMENT-OF-PREMENSTRUAL-SYNDROME%3A-A-Shrilata-Shetty/7d98e7fdcff01b4ab621abe83f70cc60771bc283
11. Mora F, Segnovia G et al. Stress, neurotransmitters, corticosterone and body-brain integration. Brain Res. 2012 Oct 2;1476:71-85. doi: 10.1016/j.brainres.2011.12.049. Epub 2012 Jan 3 https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/22285436/
12. Kaptein A.A., Prins J.B., et al. Medische psychologie. Bohn Stafleu van Loghum. Springer media. Houten 2010. http://docplayer.nl/12171568-Medische-psychologie.html 
13. Guilliams T.G., Edwards L. Chronic Stress and the HPA Axis: Clinical Assesment and Therapeutic Considerations. Point Institute. Volume 9, no 2. 2010. http://www.sciepub.com/reference/251798
14. Murali R, Hanson M.D., Chen E. Psychological stress and its relationship to cytokines and inflammatory diseases. Cytokines: Stress and Immunity, Second Edition https://foundationsofhealth.org/wp-content/uploads/2013/03/Psychological-Stress-and-its-relationship-to-Cytokines-and-Inflammatory-Diseases.pdf 
15. Pratte MA et al. An alternative treatment for anxiety: a systematic review of human trial results reported for the Ayurvedic herb ashwagandha (Withania somnifera). J Altern Complement Med. 2014;20(12):901- 8. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/25405876/ 
16. Chandrasekhar K et al. A prospective, randomized double-blind, placebocontrolled study of safety and efficacy of a high-concentration full-spectrum extract of ashwagandha root in reducing stress and anxiety in adults. Indian J Psychol Med. 2012;34(3):255-62. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/23439798/ 
17. Konturek P.C., Brzozowski T. et al. Stress and the gut: pathophysiology, clinical consequences, diagnostic approach and treatment options. Journal of Physiology and pharmacology. 2011, 62, 6, 591-599. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/22314561/ 
18. Carabotti M, Scirocco A., et al. The gut-brain axis: interactions between enteric microbiota, central and enteric nervous systems. Ann Gastroenterol. 2015 Apr-Jun; 28(2): 203–209. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4367209/ 
19. Galland L. The Gut Microbiome and the Brain. J Med Food. 2014 Dec 1; 17(12): 1261–1272. doi: 10.1089/jmf.2014.7000. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/25402818/ 
20. Alam N et al. Methanolic extracts of Withania somnifera leaves, fruits and roots possess antioxidant properties and antibacterial activities. BMC Complemen Altern Med. 2012;12:175. https://bmccomplementmedtherapies.biomedcentral.com/articles/10.1186/1472-6882-12-175 
21. Singh G et al. Evaluation of antimicrobial efficacy of flavonoids of Withania somnifera L. Indian J Pharm Sci. 2011;73(4):473-478. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3374571/ 
22. Datta S et al. Inhibition of the emergence of multi drug resistant Staphylococcus aureus by Withania somnifera root extracts. Asian Pac J Trop Med. 2011;4(11):917-20. https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S1995764511602186